Licencje Creative Commons
Creative Commons – amerykańska organizacja typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a dzieleniem się twórczością z innymi. Głównym celem organizacji jest wspieranie rozwoju i wykorzystania otwartych licencji prawnoautorskich, zapewniających bardziej elastyczne i liberalne zasady niż restrykcyjne, domyślne reguły prawa autorskiego. Używając hasła „pewne prawa zastrzeżone” (ang. some rights reserved), w opozycji do „wszelkie prawa zastrzeżone” (ang. all rights reserved), organizacja stara się zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzieł.
Zbiór licencji Creative Commons pozwola licencjodawcy z nich korzystających udzielić za wczasu licencjobiorcom określonych praw do korzystania z licencjonowanego utworu. Utwory na licencjach Creative Commons mogą więc być wykorzystywana bez konieczności uzyskania każdorazowej, indywidualnej zgody od właściciela praw autorskich.
Zakres udzielonych praw jest zależny od wybranej licencji. Jest ich sześć i różnią się szczegółowymi warunkami, na jakich licencjonowany jest utwór. Początkowo podstawowe wersje licencji były zgodne z amerykańskim systemem prawa, a jednocześnie potencjalnie niezgodne z zasadami obowiązującymi w innych krajach. By rozwiązać ten problem, Creative Commons wprowadziło mechanizm dostosowywania (ang. porting) licencji do poszczególnych jurysdykcji. Od wersji 2.5 licencji podstawowe wersje licencji Creative Commons (poczatkowo nazywane „Generic” a obecnie „Unported”. są zgodne z przepisami międzynarodowych porozumień dotyczących prawa autorskiego. Wersje te są następnie dostosowywane do prawodawstwa poszczególnych jurysdykcji.
Creative Commons została utworzona w 2001. Jej głównym założycielem i pierwszym przewodniczącym rady dyrektorów był Lawrence Lessig.
Z licencji Creative Commons jako narzędzia korzysta sama Wikipedia - co do zasady treść Wikipedii jest udostępniana na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach[1].
Spis treści
Rodzaje licencji Creative Commons
Istnieje sześć licencji Creative Commons, a określone przez nie zasady licencjonowania utworu zależą od wykorzystanej kombinacji czterech podstawowych warunków. Warunki licencyjne są jak elementy składowe – zasady określone przez daną licencję są wynikiem złożenia razem dwóch lub trzech takich warunków, przy czym warunek Uznanie autorstwa jest obecny w każdej licencji (i wynika z poszanowania autorskich praw osobistych. Cztery podstawowe warunki licencji CC to:
- Uznanie autorstwa. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
- Użycie niekomercyjne. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
- Na tych samych warunkach. Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
- Bez utworów zależnych. Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Creative Commons oferuje dodatkowe narzędzie o nazwie Creative Commons Zero (CC0), umożliwiające zastosowanie reguły Brak praw zastrzeżonych[2]. Z punktu widzenia prawa CC0 nie jest licencją, tylko dokumentem umożliwiającym zrzeczenie się praw autorskich. CC0 zawiera dodatkowy mechanizm licencyjny, dzięki któremu można zrzec się tak szerokiego zakresu praw, na jaki pozwala miejscowe prawodawstwo. W wielu bowiem państwach, w tym w Polsce, zrzeczenie się praw autorskich nie jest możliwe. Innymi słowy, celem Creative Commons Zero jest przekazywanie utworów do domeny publicznej (tam gdzie jest to możliwe) lub najszersze możliwe zrzeczenie się praw.
Kolejnym narzędziem opracowanym przez Creative Commons jest Public Domain Mark służące oznaczeniu utworów, o których wiadomo, że nie istnieją wobec nich prawa autorskie lub prawa te wygasły[3]. Innymi słowy, Public Domain Mark służy oznaczaniu utworów znajdujących się już w domenie publicznej.
Wszystkie oferowane przez Creative Commons licencje i narzędzia są darmowe. Licencje Creative Commons oraz narzędzia takie jak CC0 lub Public Domain Mark umożliwiają opisanie w sposób standardowy stanu prawnego utworu i warunków jego wykorzystania. W celu zwiększenia przejrzystości informacji licencyjnej Creative Commons oferuje tak zwane przystępne podsumowania umów licencyjnych, zestaw ikon opisujących warunki licencyjne oraz metadane do odczytu maszynowego, zapisane w standardzie RDF.
Działalność międzynarodowa
Organizacja Creative Commons pracuje na zasadzie projektowej z ponad stoma organizacjami na całym świecie, które jako partnerzy instytucjonalni prowadzą w swoich krajach oddziały Creative Commons. Projekty te działają w ramach zarządzanej przez Creative Commons „siatki współpracowników” (Affiliate Network). Podstawowym celem instytucji partnerskich jest lokalizacja licencji – dostosowywanie wyjściowych licencji do specyfiki prawa poszczególnych krajów. Do wersji 2.5 licencji podstawową ich wersją były licencje przystosowane do prawodawstwa amerykańskiego (tzw. wersja generic). Od wersji 3.0, przyjętej w 2007 roku, podstawowa wersja (tzw. wersja Unported) jest wersją opartą na prawodawstwie międzynarodowym.
W 2013 roku organizacje partnerskie prowadziły projekty Creative Commons w 76 krajach. W większości z nich licencje zostały już zlokalizowane i mogą być używane zgodnie z prawem krajowym[4].
Polski oddział CC
W kwietniu 2005 rozpoczął działalność polski oddział Creative Commons. Partnerami instytucjonalnymi projektu są organizacja pozarządowa Centrum Cyfrowe przy Fundacji Projekt: Polska oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego na Uniwersytecie Warszawskim.
Uprzednio partnerami instytucjonalnymi Creative Commons Polska była Fundacja Otwarty Kod Kultury, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Kancelaria Prawna Grynhoff Woźny Wspólnicy. CC-Polska jest członkiem-założycielem Koalicji Otwartej Edukacji (2008).
Zespół polskiego oddziału tworzą koordynatorzy Alek Tarkowski, Justyna Hofmokl i Kamil Śliwowski oraz prawnicy Krzysztof Siewicz i Helena Rymar, wraz ze współpracownikami[5].
Zobacz też
Szablon:Commons Szablon:Wikiźródła Szablon:Wikinews
Przypisy
