Licencje Creative Commons: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 00:04, 22 mar 2014

Licencje Creative Commons (CC) – zestaw licencji, na mocy których można udostępniać utwory objęte prawami autorskimi. Licencje te są tworzone i utrzymywane przez organizację Creative Commons.

Licencje Creative Commons pozwalają twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Zasada „wszelkie prawa zastrzeżone” zostaje zastąpiona zasadą “pewne prawa zastrzeżone”.

Szacuje się, że na licencjach CC udostępnia się obecnie co najmniej 100 milionów utworów. Licencje CC są w chwili obecnej najpopularniejszymi wolnymi licencjami stosowanymi do licencjonowania treści innych niż oprogramowanie.

Zastosowanie

Licencje CC można stosować dla dowolnego utworu, który podlega ochronie prawa autorskiego – na przykład tekstu, obrazu, dźwięku czy utworu audiowizualnego.

Licencje CC nie są przeznaczone do licencjonowania oprogramowania, CC do tego celu poleca licencje oferowane przez Free Software Foundation lub Open Source Initiative.

Licencje CC są dostępne w wersji ogólnej („Unported”) – dostosowanej do prawodawstwa międzynarodowego oraz w ponad 40 wersjach dostosowanych do jurysdykcji lokalnych. W szczególności istnieją wersje polskie licencji, zgodne z polskim systemem prawnym.

Teksty licencji są dostępne za darmo na stronie projektu Creative Commons.

Rodzaje licencji

Istnieją cztery warunki udostępniania utworów, z czego pierwszy pojawia się we wszystkich licencjach:

Creative Commons Attribution new icon Uznanie Autorstwa (ang. Attribution (BY)) 

zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy.

Creative Commons Noncommercial icon Użycie Niekomercyjne (ang. Noncommercial (NC)) 

zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych tylko w celach niekomercyjnych.

Creative Commons No Derivative Works icon Bez Utworów Zależnych (ang. No Derivative Works (ND)) 

zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie tylko dokładnych (dosłownych) kopii dzieła, niedozwolone jest jego zmienianie i tworzenie na jego bazie pochodnych.

Creative Commons Share Alike icon Na Tych Samych Warunkach (ang. Share Alike (SA)) 

zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie pochodnych dzieł, pod warunkiem że będą one opublikowane na takiej samej licencji.

Sześć podstawowych licencji, stanowiących kombinacje tych warunków, to:

• Uznanie Autorstwa (CC-BY)^[1]
• Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne (CC-BY-NC)^[2]
• Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne – Na Tych Samych Warunkach (CC-BY-NC-SA)^[3]
• Uznanie Autorstwa – Użycie Niekomercyjne – Bez Utworów Zależnych (CC-BY-NC-ND)^[4]
• Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach^[5] (CC-BY-SA) (jest to licencja najbardziej zbliżona do GNU FDL)
• Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych (CC-BY-ND)^[6]

Istnieją też licencje dodatkowe:

• Sampling – warunek Creative Commons, który zezwala na samplowanie i tworzenie remiksów utworów muzycznych, a nie pozwala na wykorzystanie sampli do celów reklamowych^[7]. Wersja tej licencji ze znaczkiem „+” zezwala na samplowanie do celów komercyjnych i niekomercyjnych^[8], a licencja „noncomercial +” – tylko do celów niekomercyjnych^[9]. Obie wersje licencji Sampling, tak jak wszystkie inne obecnie stosowane licencje CC, wymagają uznania autorstwa.
• Państwa rozwijające się – przestarzała licencja pozwalająca na kopiowanie i tworzenie utworów zależnych pod warunkiem uznania autorstwa, ale tylko w państwach rozwijających się^[10]

Oprócz tego istnieje też pseudolicencja CC-PD – która od strony prawnej właściwie nie jest licencją lecz jest raczej rodzajem oświadczenia osoby udostępniającej dane dzieło, że według najlepszej jego/jej wiedzy dzieło to znajduje się w domenie publicznej i że osoba udostępniająca bierze za stwierdzenie tego faktu pełną odpowiedzialność^[11]. W podobny sposób można dodać warunki licencji GPL, LGPL i BSD.

CC0

Jest to jednostronne oświadczenie twórcy, który zrzeka się wszystkich praw jakich można się zrzec w danym systemie prawnym. W idealnym przypadku, jest to równoznaczne z przekazaniem dzieła do domeny publicznej^[12].

W niektórych krajach część praw jest niezbywalna. W Polsce nie istnieje możliwość zrzeczenia się zarówno osobistych jak i majątkowych praw autorskich do swojego dzieła. Z tego powodu w ramach oświadczenia CC0 znajduje się tak zwana licencja zapasowa (fallback license), która otwarcie licencjonuje treść w najszerszym zakresie dopuszczalnym przez miejscowe prawodawstwo. Uznaje się, że zakres swobód zapewniany przez CC0 jest szerszy od najbardziej otwartej z podstawowych licencji Creative Commons, "Creative Commons Uznanie autorstwa".

Free Software Foundation dopuszcza i zaleca stosowanie CC0 dla oprogramowania^[13].

Warunki używania

Do każdego dzieła wykorzystującego którąkolwiek z licencji Creative Commons (oprócz CC0) musi być dołączony pełny tekst licencji lub URI tego tekstu oraz informacje takie jak tytuł, nazwisko autora. Pozostałe warunki są zależne od wybranego wariantu licencji.

Wersje

Do tej pory licencje Creative Commons ukazały się w kilku wersjach: 1.0, 2.0, 2.5 i 3.0. Wszystkie one są dostępne w języku polskim.

Zgodność z innymi licencjami

Licencja CC-BY bez żadnych dodatkowych warunków jest zgodna m.in. z licencjami BSD, GNU FDL oraz FAL (czyli może być wykorzystana w tak licencjonowanych dziełach), natomiast każda licencja zawierająca warunek No Derivative lub Noncommercial nie jest zgodna z żadną z nich, w sensie, że treści udostępnione licencjami CC-BY można też objąć licencjami BSD, GNU FDL i wszystkimi innymi o ile tylko zapewniają one obowiązek podania źródła i autorów treści pierwotnej. Natomiast w drugą stronę zgodność ta nie działa, to znaczy nie można przenosić treści opartych na licencji GNU FDL, BSD i FAL do licencji CC-BY.

Wariant Share Alike do wersji licencji Creative Commons 2.5 i GNU FDL 1.2 były z sobą niezgodne, co oznacza, że np. na Wikipedii nie można korzystać z tekstów dostępnych na licencjach CC-BY-SA do wersji 2.5. Dzięki współpracy Creative Commons i Free Software Foundation udało się uzgodnić taką treść licencji CC-BY-SA 3.0 i GNU FDL 1.3, że stały się one niemal w pełni kompatybilne w obie strony^[14].

Wykorzystanie

Serwisy funkcjonujące pod skrzydłami Wikimedia Foundation oprócz GNU FDL wykorzystują też licencje Creative Commons. W ramach projektów Wikimedia dozwolone jest użycie licencji CC, które zostały zaaprobowane do użycia dla twórczości zaliczanej do wolnej kultury (CC-BY, CC-BY-SA i CC0)^[15], natomiast niedopuszczalne są licencje typu NC i ND^[16]. W projekcie Wikimedia Commons znajduje się ponad 16 milionów plików na licencjach CC. Projekt Wikinews w całości jest oparty na licencji CC-BY 2.5.^[17]

W skali całego internetu na licencjach Creative Commons znajduje się co najmniej sto milionów plików. Najpopularniejsze licencje to używana w przypadku 37% utworów licencja BY-NC-SA oraz BY-NC-ND (18% licencjonowanych utworów). W sumie 2/3 licencji zezwala jedynie na użycie niekomercyjne, a 1/3 nie zezwala na tworzenie utworów zależnychSzablon:Fakt.

Zalety

W stosunku do GNU FDL zaletą jest niewątpliwie brak obciążeń przy drukowaniu – teksty na licencjach Creative Commons nie muszą podawać pełnego tekstu licencji. Wystarczy w zastępstwie podać link do treści licencji.

Krytyka licencji Creative Commons

Niektórzy członkowie środowiska wolnego oprogramowania krytykują Creative Commons za brak wyraźnie wytyczonych wartości lub warunków, które winny spełniać wszystkie licencje. W szczególności obiektem krytyki są licencje, które zastrzegają prawa, które zdaniem tych krytyków nie mogą podlegać zastrzeżeniu ze względów etycznych bądź moralnych. Krytycy wskazują również na brak zgodności licencji Creative Commons z licencjami wolnego oprogramowania.

Według środowiska Debiana licencje te w wersji 2.0 nie spełniają Wytycznych Debiana dotyczących Wolnego Oprogramowania ze względu na pewne wady już w warunku uznania autorstwa^[18]. Free Software Foundation uważa, że samo określenie Creative Commons jest nieścisłe, ponieważ nie istnieje żadna swoboda, jaką wszystkie te licencje by zapewniały (chociaż uważa CC-BY-SA 2.0 za wolną licencję copyleftową) i zaleca zamiast nich Free Art License^[19].

Zgodnie z Definicją Wolnych Dóbr Kultury tylko część licencji Creative Commons może być uznana za rzeczywiście wolne. Są to^[20]:

• CC-0
• CC-BY
• CC-BY-SA

Pozostałe licencje Creative Commons są uważane za niezgodne z ideą pełnej otwartości zasobów.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Pełny wybór licencji na stronie Creative Commons
• Formularz ułatwiający wybór odpowiedniej licencji
• „Dlaczego jestem sceptycznie nastawiony do CC – zamówiona przez czytelników odpowiedź” (artykuł Piotra Waglowskiego)
• Piotr Wasilewski Creative Commons - erozja czy rozwój prawa autorskiego", "Infos" Nr 20/2010, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu